13 jun Het verhaal van: Staatssecretaris Heemskerk
Als staatssecretaris van Economische Zaken heeft Frank Heemskerk een “simpel” doel: brood op de plank. Hij maakt zich sterk voor de consument en voerde onder andere het ‘bel-me-niet-register’ in. De staatssecretaris die streeft naar een activistischer consumentenbeleid is ook verantwoordelijk voor de ingrijpende ommezwaai op de postmarkt. Luiken Karstens ging in gesprek met Frank Heemskerk over de nieuwe postwet en de gevolgen voor consument en bedrijfsleven. “We liberaliseren niet om het liberaliseren.”
Wat zijn de voornaamste redenen geweest om over te gaan op een nieuwe postwet?
De postmarkt werd de afgelopen jaren al in stappen opengesteld. Aan het opheffen van het laatste deel van het monopolie stelde het kabinet heldere voorwaarden. Zo moet er sprake zijn van sociaal aanvaardbare arbeidsvoorwaarden voor bezorgers bij de nieuwe postbedrijven. Eerder onderzoek in opdracht van het kabinet toonde namelijk aan dat door stukloonconstructies niet in alle gevallen het minimumloon werd betaald. Daarnaast moest er sprake zijn van een eerlijk speelveld voor Nederlandse postbedrijven op de belangrijkste Europese postmarkten en met name Duitsland (red.: de grootste postmarkt van Europa). Met o.a. een nieuwe CAO voor de nieuwe postbedrijven en voldoende vorderingen over de grens was aan deze voorwaarden voldaan en kon ook het laatste stuk monopolie worden opgeheven. Hierdoor ontstaat meer keuze en krijgen meer bedrijven de kans om post te bezorgen.
Als zelfs in de liberale Verenigde Staten de brievenpost nog steeds niet is geliberaliseerd, waarom is dat dan wel in Nederland gebeurd?
Allereerst, de postmarkt in de VS is totaal anders gereguleerd dan in de Europese landen, inclusief het monopolie. Dat kun je niet zomaar vergelijken. Er bestond in Nederland nog een monopolie op de bezorging van post tot 50 gram. De rest van de postmarkt was al jaren vrij. TNT had dat laatste stukje monopolie nog in handen. Door opheffing van dit monopolie kunnen sinds 1 april ook andere postbedrijven post onder de 50 gram versturen. Bedrijven, verenigingen en bijvoorbeeld goede doelen hebben daar baat bij. Zij kunnen van andere en soms goedkopere diensten gebruik maken
en hebben meer keuze. Bij wet (postwet) is verder goed geregeld dat consumenten net als voorheen bij hun postkantoor terecht kunnen, dat de brievenbus in de buurt blijft en dat de postzegel niet te duur wordt. Die basisdiensten worden nog altijd geleverd door het oude vertrouwde TNT. Dat hebben we dus netjes geregeld en zo profiteren we van de voordelen van een vrije markt zonder dat we belangrijke basisdiensten kwijt raken.
Nu de postmarkt is geliberaliseerd maar het wellicht nog jaren duurt voor alle bedrijven verplicht zijn het personeel normaal te betalen, zullen conflicten met en onder het personeel niet lang uitblijven. Hoe ziet u deze ontwikkeling?
De nieuwe postbedrijven, zoals Sandd, SelectMail en VSP, hebben inmiddels een cao afgesloten voor hun bezorgers. Dit verbetert de arbeidsvoorwaarden in de postsector en voorkomt een ‘race to the bottom’ waar het gaat om de arbeidsvoorwaarden. De nieuwe postbedrijven zullen straks steeds meer mensen in vaste dienst nemen, minder werken met stukloon en die werknemers vallen dus ook in ons sociale zekerheidsstelsel. Ik heb daarnaast maatregelen genomen voor het geval de gemaakte afspraken niet worden nagekomen en de sector bezorgers niet normaler gaat betalen. Er komt dus verbetering al zal dat natuurlijk niet voor iedereen snel genoeg gaan.
De Raad van State heeft recent kritiek geuit op de vermarkting van de publieke zaak. Waarom worden er echter zo weinig vragen gesteld over het nut van de liberalisering van de postmarkt?
De postmarkt heeft specifieke kenmerken: 92{d36f64165b067f83a3c8f155e4d01a3f7c5938b14f8794b062b0d78668b1f14b} van de verstuurde post is afkomstig van bedrijven; slechts 8{d36f64165b067f83a3c8f155e4d01a3f7c5938b14f8794b062b0d78668b1f14b} wordt verstuurd door consumenten. Daarvan bestaat de helft uit brieven naar antwoordnummers (in feite ook zakelijk gerelateerd). Slechts vier procent van de postmarkt is dus van consument naar consument. En van de ‘pure’ consumentenpost bestaat een groot deel weer uit kerstkaarten. In die zin is het consumentendeel betrekkelijk gering. Vooral voor de zakelijke markt is de opening van de postmarkt van groot belang. Tegelijkertijd hebben we de publieke belangen in de postsector goed geregeld. We hebben ook echt geleerd van eerdere ordeningsoperaties. Daarom hadden we nu ook zoveel aandacht voor de sociale aspecten en voor de internationale dimensie. Dat is echt iets van dit kabinet en daar ben ik trots op.
Bent u niet bang dat partijen zoals TNT briefpost niet meer dagelijks zullen bezorgen in met name de uithoeken van ons land?
Concurrentie vraagt immers om efficiency en partijen zullen daar goed over nadenken en daar naar handelen. Voorlopig moet TNT gewoon zes dagen blijven bezorgen volgens de wet.
Op de website van het Ministerie zegt u: “We liberaliseren niet om het liberaliseren. Het gaat uiteindelijk om de consument.” Wat zullen consumenten gaan merken van de liberalisering op briefpost onder 50 gram?
De consument heeft er veel voordeel bij en geen last van. Direct verandert er voor de consument niet zo veel. Zoals ik al zei: de brievenbus staat nog steeds in de buurt en men kan nog steeds gewoon naar een postagentschap in de buurt. Indirect verandert er wel het nodige. Zo kunnen bijvoorbeeld goede doelen en verengingen ook van de nieuwe (goedkopere) diensten gebruik maken. Zo hebben de goede doelen organisaties hun post gezamenlijk aanbesteed waardoor ze nu goedkoper kunnen werken en er dus meer geld naar goede doelen kan. Zo profiteert de consument indirect. Net als de voetbalclub die maandelijks heel veel post verstuurt.
En bedrijven?
Bankafschriften kunnen nu bijvoorbeeld ook door andere postbedrijven worden bezorgd. Bedrijven hebben dus meer keus. Ook uit andere en goedkopere diensten. Het bedrijfsleven profiteert dus direct, maar dat voordeel vloeit ook toe naar de consument.
Hoe kunnen drie postbodes door de straat goedkoper zijn dan één? En wie is eigenlijk gebaat bij deze concurrentie?
Bedrijven werken steeds efficiënter. Ook wordt door de nieuwe postbedrijven anders en minder vaak bezorgd. Per saldo wordt de postbezorging dus efficiënter en er komt meer keus. De verzender van post is daar zeer mee gebaat, want die drie postbodes lopen nooit de hele tijd gezamenlijk door de straat.
Een meerderheid van de Nederlanders zat niet op de liberalisering te wachten. Het ziet er naar uit dat het personeel nu de rekening betaalt en alleen enkele aandeelhouders en de bedrijfstop profiteren. Wat vindt u van de stelling dat de postbodes de rekening van de liberalisering betalen?
We kunnen er niet omheen dat er steeds minder post bezorgd wordt. We zitten nou eenmaal met zijn allen meer en meer op internet en we sturen én lezen zelf minder brieven. Dat zal zijn effect hebben en dat raakt postbodes. Ook zal het ene bedrijf meer profiteren van het opheffen van het monopolie op post dan het andere bedrijf. In de economie is het nou eenmaal zo dat bedrijven groeien terwijl andere bedrijven krimpen. Per saldo gaan we er op vooruit maar het kan voor sommige mensen die geraakt worden heel hard zijn. Door bijvoorbeeld de arbeidsvoorwaarden goed te regelen zorgen we er voor dat het zo eerlijk mogelijk gebeurt en mensen straks niet langer onder het minimum betaald krijgen. We zorgen voor een eerlijk speelveld en goed sociaal beleid. Nogmaals, we willen geen ‘race to the bottom’. Dat hebben we door onze aanpak en de nieuwe CAO voor de medewerkers van de nieuwe postbedrijven ook weten te voorkomen.
De postmarkt zou krimpen. Toch kwamen er drie nieuwe bedrijven op de markt, die ook nog driftig naar bezorgers op zoek zijn. Waar zal dat toe leiden? Welke ontwikkelingen op dit gebied verwacht u in de toekomst?
Het beroep van postbode verandert onder druk van internet (bijvoorbeeld door internetbankieren) en het feit dat we dus steeds minder post sturen. De oude traditionele postbezorger die fulltime post rondbrengt zullen we daardoor minder gaan zien dan vroeger. Hoe jammer we dat misschien ook vinden, maar dan zou ik internetbankieren bijvoorbeeld moeten verbieden. Dat willen we ook niet met zijn allen. Het gaat dus om een veranderende markt die we eigenlijk niet kunnen sturen en waar we dus slim op moeten inspelen. Daarom hebben we ons zo hard gemaakt ook voor goede arbeidsvoorwaarden.
Welke rol spelen de publieke belangen in de beslissingen die het kabinet neemt?
Dit kabinet kijkt veel meer dan welk kabinet hiervoor naar de publieke belangen. Dat hebben we bij het opheffen van het monopolie op post ook zorgvuldig gedaan waardoor de markt pas veel later open ging dan oorspronkelijk gepland. We wilden bijvoorbeeld eerst de arbeidsvoorwaarden van de bezorgers bij de nieuwe postbedrijven goed geregeld hebben. Dat was onder vorige kabinetten niet zo gegaan en is echt kenmerkend voor dit kabinet. Wij kijken naar de markt, maar vooral ook wat het betekent voor mensen. Daarom krijgen er straks steeds meer postbezorgers een vast contract met bescherming van onze sociale zekerheid in plaats van alleen stukloon.